miara

1. Dopełniła się, przepełniła się, przebrała się miara, miarka; coś dopełniło miary czegoś, przepełniło miarę czegoś «jest czegoś, zwykle czegoś złego, więcej niż można znieść lub tolerować»: Miarka się przebrała i oczekujemy, że premier dojdzie do wniosku, iż jego misja się skończyła, i wtedy zaczną się nowe rozmowy. Rzecz 24/05/2000. Los go jednak postawił na mojej drodze, właśnie jego, śmiertelnego wroga, i postawił go w chwili dla mnie strasznej, aby dopełnić już miary nieszczęścia. K. Makuszyński, Lata.

2. książk. Ktoś, coś na fidiaszową miarę, na miarę Fidiasza «o kimś, o czymś niepospolitym, wyrastającym ponad przeciętność»: Patrzę na te mury z zadumą i miłością, boć to dzieło rąk ludzkich i ludzkiej myśli, istoty ludzkiej, która wyszła z wody czy też zlazła z drzewa i stworzyła dzieła na miarę Fidiasza (...). T. Różewicz, Opowiadania.

3. Mierzyć kogoś, coś jakąś miarą, miarką; przykładać do kogoś, do czegoś jakąś miarę «oceniać kogoś lub coś w jakiś sposób, według jakichś kryteriów»: Był ufny i wielkoduszny w miłości, mierzył wszystko miarą własnego serca. J. Brzechwa, Opowiadania. Nie mogą istnieć państwa o specjalnych uprawnieniach, do których przykłada się inną miarę. Rekl 2000. (...) do genialnych naukowców nie powinno się przykładać tej samej miary, co do zwykłych ludzi. T. Mirkowicz, Pielgrzymka.

4. żart. Pan Bóg na kogoś miarę zgubił «o kimś bardzo wysokim»

5. Przekroczyć miarę, przebrać miarę, miarkę «przesadzić w czymś»: Dotąd żal mi cię było, ale teraz przebrałeś miarę. Do zwyczajnej nieuczciwości dodałeś nadzwyczajną bezczelność. Tego już za wiele. S. Mrożek, Teatr 3. Jedną taką panią hrabinę ja sam osobiście musiałem kiedyś wyprosić za drzwi, gdyż rzeczywiście już przebrała miarkę (...) zaczęła przemawiać tak z wysoka, że zniecierpliwiony poprosiłem, żeby się wyniosła. W. Gombrowicz, Wspomnienia.

6. W miarę

a) «tyle ile trzeba, akurat»: Stawiasz to na gazie. Sypiesz ziarnka czarnego pieprzu, listki laurowe, ziele angielskie, kilka łyżek cukru (wszystkiego na oko, czyli w miarę). A. Bojarska, M. Bojarska, Siostry B.

b) «w dostatecznym stopniu, średnio»: Moja sytuacja wtedy nie była taka zła. Wszystkie moje obowiązki związane z pisaniem wykonywałem w miarę dobrze, a więc nie podpadałem. M. Ciesielski, Wojsko.

7. W tej mierze «w tej sprawie (o której była właśnie mowa)»: Dzieło o historykach greckich mieści w sobie pracę trzydziestu lat z okładem. Jest dziś szczytem tego, co w tej mierze nauka zrobiła. WLit 24/1928.

8. Ze wszech miar «pod każdym względem, całkowicie, bardzo»: Jej oschłość w tym wypadku wydała mu się ze wszech miar usprawiedliwiona. B. Czeszko, Pokolenie. (...) ci wszyscy, którzy mają do czynienia ze szkoleniem w ogóle, zwłaszcza zaś z technicznym, powinni się zapoznać z tą, ze wszech miar pożyteczną, pozycją wydawniczą. PWL 4/1962.

Mierzyć kogoś, coś swoją, własną miarą zob. mierzyć 1.

Żadną miarą zob. żaden 2.